Chậm nói ở trẻ nhỏ có thể chỉ là biểu hiện tạm thời do môi trường, nhưng cũng có thể liên quan đến các vấn đề phát triển ngôn ngữ. Việc phát hiện sớm giúp can thiệp kịp thời, tránh ảnh hưởng lâu dài đến khả năng giao tiếp và học tập của trẻ.

Nhiều bậc cha mẹ cho rằng trẻ chậm nói chỉ là hiện tượng tạm thời và "đợi lớn sẽ nói được". Tuy nhiên, quan niệm này có thể khiến gia đình bỏ lỡ "thời điểm vàng" trong phát triển ngôn ngữ - giai đoạn rất cần phát hiện và can thiệp sớm.

Nguyên nhân gây chậm nói ở trẻ

Nguyên nhân thực thể: Trẻ có thể gặp vấn đề về sức khỏe hoặc bất thường ở các cơ quan phát âm như tai, mũi, họng hoặc não bộ (chẳng hạn di chứng xuất huyết não, viêm màng não, dị tật bẩm sinh). Đối với trẻ tự kỷ, chậm nói hoặc khó nói có thể là một dấu hiệu, nhưng không phải mọi trẻ chậm nói đều mắc tự kỷ.

Dính thắng lưỡi: Tình trạng bẩm sinh này gặp ở khoảng 5% trẻ em. Dây thắng lưỡi ngắn gây khó khăn trong việc phát âm, dẫn đến chậm nói, đồng thời khiến trẻ bú sữa khó khăn.

Yếu tố tâm lý: Trẻ có thể chậm nói nếu sống trong môi trường thiếu sự quan tâm, ít giao tiếp với cha mẹ, ví dụ khi cha mẹ quá bận rộn hoặc nuông chiều khiến trẻ ít được trò chuyện. Ngoài ra, cú sốc hoặc biến cố tâm lý cũng có thể ảnh hưởng đến khả năng nói của trẻ.

Một số trường hợp chậm nói chỉ mang tính tạm thời. Với những trường hợp này, bác sĩ có thể hướng dẫn cha mẹ các biện pháp khắc phục tại nhà.

Như thế nào được coi là chậm nói ở trẻ nhỏ?

Phát triển ngôn ngữ là giai đoạn bình thường trong quá trình lớn lên của trẻ. Thông thường, trẻ trải qua các mốc sau:

• 3 - 6 tháng: Trẻ phản ứng với tiếng nói, nhìn người đối thoại chăm chú, quay đầu theo hướng có âm thanh; bắt đầu phát âm các nguyên âm đơn như "a", "ba", "bà"… • 6 - 9 tháng: Bắt đầu nói được nhiều âm hơn như "da da", "mama"…
• 9 - 12 tháng: Phát ra chuỗi âm thanh chưa rõ nghĩa. Khoảng 11 tháng, trẻ có thể nói vài từ đơn rõ hơn như "măm", "bố", "bà"…
• 12 - 18 tháng: Nói được các từ dài hơn; đến 18 tháng có thể ghép từ và nói câu đơn giản. Trẻ biết tên các bộ phận cơ thể, nhìn tranh gọi tên con vật.
• 2 - 3 tuổi: Biết tự nói chuyện, đặt câu hỏi, giao tiếp bằng những câu phức tạp hơn.

Phân biệt chậm nói và chậm phát triển ngôn ngữ

• Kỹ năng nói: Khả năng phát âm đúng và rõ ràng.
• Ngôn ngữ: Bao gồm khả năng hiểu và phản hồi, biểu đạt mong muốn bằng lời nói hoặc cử chỉ (ánh mắt, nét mặt, hành động…).

Trẻ chậm nói thường hiểu và có nhu cầu giao tiếp nhưng gặp khó khăn trong phát âm hoặc diễn đạt.

Trong khi đó, trẻ chậm phát triển ngôn ngữ có thể nói được vài từ nhưng không biết cách sử dụng từ để tạo câu có nghĩa hoặc giao tiếp hiệu quả.

Dù khác nhau, hai tình trạng này thường đi kèm và dễ bị nhầm lẫn. Việc nhận diện chính xác giúp lựa chọn phương pháp hỗ trợ phù hợp.

Phân biệt trẻ chậm nói với trẻ chậm phát triển ngôn ngữ đôi khi rất khó. Do đó, cha mẹ cần theo dõi các dấu hiệu để phát hiện sớm và có biện pháp can thiệp kịp thời.

Theo Sức khỏe và đời sống